Bir Word belgesi oluturun ve aadaki soruyu yantlayn.

Kltrel metalama ve dnmn yerel gelenek ve grenekler zerindeki etkisi nedir? rnek vermek. Kltrel metalatrma ve dnm hakknda bilgi iin ltfen ders kitabnn 4. Blmne bakn.

GR ok sayda ampirik almann sonular, birok lke ve destinasyonun turizm geliimine bal olarak kltrel deiimler yaadn gstermektedir. Turist says ne kadar fazlaysa deiimler o kadar anlamldr. Bu blm, turizmin yerli kltrler zerindeki etkilerini aklamakta ve turistlerin ev sahiplerinin hayatlarna adm attnda, birbirlerinin deer sistemleri farkl olduunda ne olduunu gstermektedir. 4.1 YEREL KLTRLERN EROZYONU Uluslararas seyahatteki art ve turizm rnlerine olan ar taleple birlikte birok toplumun yerel kltrlerde ve yerli kltrler de dahil olmak zere geleneksel yaam biimlerinde ve geleneklerde erozyon yaad sklkla tartlr. Turistlerin yerel sanatlara olan talebini karlamak iin, geleneksel olmayan zanaatkarlara "orijinal sanat" ad verilen szde yerli eserler yaratmalar iin grevler verilir. zensiz yaplm Sonu olarak, geleneksel sanatsal tasarm ve formlarn kalitesi bozulmakta, sanatsal ve sembolik deer ve anlamlar kaybolmaktadr. Geleneksel sanat formlar, sat amacyla tantlan anlamsz szde geleneksel sanatlarn yerini alyor. 4.2 KLTREL METALA DNM VE DNM Geleneksel kltr, yerel halktan ziyade turizm kltrnden gelen turistlerin ve giriimcilerin zerinde hak sahibi olduu, satlacak bir mal olarak paketlenmekte ve ele alnmaktadr. Yzeysel, otantik olmayan sanat formlar, bir zamanlar sanatn ne olduuna dair hzl izlenimler yaratmak ve turistlere geici ve yzeysel deneyimler salamak iin retilir. Sonu olarak, yerel kltr ticari olarak smrlmekte ve yerel halkn kltrel mirasa sahip olma haklar kaybedilmektedir. eitli blge ve lkelerde bulunabilen ve orijinal ve yerel sanat eserine ok az benzerlik gsteren, toplu olarak retilen ve datlan yerel hediyelik eya veya eserlerden ok sayda rnek. 4.3 KLTREL DMANLIK Turizm genellikle geleneksel yaam biimlerini ve yerel ekonomileri yok ettiinden, bamllk ve dk vasfl, gvencesiz iler yarattndan ve yerli halklara zarar verdiinden, yerel ev sahipleri turistlere kar dmanlk gelitirir. Kltrel dmanlk, genellikle fke ve saldrganlkla ilikilendirilen bir kltrel reddetme veya inkar biimidir. Bakalarnn dnya grlerini kabul etmeyi reddetmek ve bedeli ne olursa olsun bakalarn ve dnyay kendi grlerine uydurmaya zorlamak anlamna gelir. Bir destinasyonu ziyaret eden turist says arttka, ev sahibinin turistlere kar dmanl da artmaktadr. Ev sahipleri, turizm geliimi iin ynergelerin belirlenmesine dahil olmazsa, turistlere ve turizm geliimine kzabilirler. 4.4 KLTREL KBR Kitlesel bir turist aknyla kar karya kalan ev sahibi topluluklar, turistlerin gerek deneyim eksikliini telafi etmek iin genellikle kltrel deneyimler sergilerler. Kltrel deneyimlerin sahnelenmesi, yerel halkn anlaml geleneklerini turistlerin baklarndan uzakta srdrdkleri sahne arkas alanlar ve yerel halkn turist izleyici kitlesi iin snrl sayda faaliyet gerekletirdii n sahne alanlar yaratlarak yaplr (MacCannell, 1973). Turistlere yzeysel yerel gelenek ve grenekleri sergilemek bir tr kltrel kibirdir. Ancak bu, yerel kltr kitle turizminin etkisinden korumak ve yaltmak iin yaplr. Kltrel deneyimlerin sahnelenmesi, turistleri otantik yerel kltrden uzaklatrr, zerindeki basky azaltr ve bylece korunmasna yardmc olur. Uluslararas otelleri Bat tarznda tasarlamak ve yerel geleneklere ok az sayg ve takdir gstermek, kltrel kibrin baka bir rneidir. Kltrel olarak kibirli olarak anlmaktan kanmak iin, baz oteller i mekanlarnda yerel zellikleri birletirir, yerli ressamlarn veya heykellerin almalarn sergiler ve el sanatlar ve giyim gibi yerel yaam tarznn sembollerini sergiler. 4.5 TURZM DENEYMLERNN ZGNL Kitle turizmini tatmin etmek iin, standartlatrlm ve orijinal olmayan rnler yaratarak szde eserler retilir ve ticariletirilir. Baz akademisyenler, turistlerin metalatrlm, orijinal olmayan rnleri, taklitleri, grntleri ve szde sahne ekicilikleri sevdiini iddia ediyor (Boorstin, 1961). Bununla birlikte, turistlere sunulanlarn ou szde deneyim olduundan, turistlerin yabanc kltrlerde otantik olan gerekten deneyimleyip deneyimleyemeyecekleri tartmaldr. Turistlerin otantik bir yabanc kltr deneyimleyebilmeleri iin sadece sahnelenmi otantikliin olduu ana caddelerden, alveri merkezlerinden ve cazibe merkezlerinden uzaklamalar gerekmektedir. Sahte sahne arkas alanlar genellikle turistleri aldatmak iin kurulur; sahnelenmi n blgelerden daha gerek d olabilirler. Bylece metalatrma ve kreselleme, turistik deneyimlerin zgnln yok etmektedir (MacCannell, 1989). Bununla birlikte, bazlar turistlere tantlann gerek olduunun varsayldna (Culler, 1981) ve zgn olmayann ise zamanla zgn hale gelebileceine (Graburn, 1976) inanmaktadr. rnein, balangta orijinal olmad dnlen turizm rnleri (rn. Disney World), sonunda yerel kltre dahil edilir ve otantik olarak alglanr (Cohen, 1988). Turistler, orijinal olduklar veya gerei temsil ettikleri iin deil, otantikliin sembolleri olduklar iin turizm rnlerini otantik olarak alglamaya genellikle isteklidirler (Culler, 1981). Turistler, gittikleri yerin gerek kant olarak Meksika desenli Meksika ftr apkalarn evlerine gtrmeyi severler. Bu nesneler kitlesel pazar iin yaplsa ve zgn olmay tevik etse de (Errington, 1998), geleneksel teknikler deimeden kalabilir (Cohen, 1993). Pek ok turist, holandklar ve metalatrmann dntrd rnler turistlerin gznde otantik kald srece, cazibe merkezlerinin orijinallii ve kkenleri ile ilgilenmezler. Ayrca birok turist, orijinal kltr korumaya yardmc olduu srece turizm rnlerinin yzeyselliini kabul etmektedir (Cohen, 1995). Turistler, kltrel rnlerin metalatrlmasnn deiebileceini veya onlara yeni anlamlar ekleyebileceini anlyorlar (Cohen, 1988; Grunewald, 2002). Turistlerin ou, ticariletirilmi nesneleri, bu nesnelerin geleneksel tasarmlara sahip olduklarna ve bir etnik grubun yeleri tarafndan yapldklarna inandklar srece otantik olarak kabul ederler (Cohen, 1988). sanat ve zanaat. Dier etnik gruplara maruz kalma, genellikle sanat geleneklerinin, biimlerinin ve tasarmlarnn (rnein anak mlek, tak) uyarlanmasyla sonulanabilir. Bir kltrden dn alarak, orijinal yerel sanat deitirerek ve rafine ederek, geleneksel sanatn yeni biimleri geliebilir. rnein, ok talep gren Hint ve Aborijin sanatlarn ve zanaatlarn rafine etmek, yeni fikirlerin gelitirilmesine ve yeni tasarmlar yaratlmasna izin verdi. Bylece, ticariletirme (kitle) turizmi srecinde orijinal gelenekleri, sanat tasarmlarn ve biimlerini korumaya ve canlandrmaya yardmc olabilir (Cohen, 1988). 4.7 KLTRN PAZARLANMASI VE KEND KLTREL MRASINA LKN HAKLARIN HLAL EDLMES Geleneksel kltre satlk bir meta muamelesi yaplarak ve ticari olarak smrlerek, kltr cretli performansa dntrlr. Geleneksel trenler ve festivaller nceden dzenlenir ve satlk gnlk elence ritelleri olarak ele alnr (rnein, hula kzlar Honolulu havaalannda turistleri karlar; Maori, Rotorua, Yeni Zelanda'da gnlk danslar gerekletirir). Sonu olarak turistler ziyaret ettikleri lkeyi seici, nceden ayarlanm ve gereklikten saptrlm yzeysel deneyimlerle grmektedirler. Kltrn ticarilemesi, geleneksel kltrn yerel halkn zerinde haklarn kaybettii bir meta olarak ele alnabileceini kantlyor. Yukarda tartlan kltrel uygulamalar genellikle kltr deiikliinden sorumludur. 4.8 KLTR DEM Kltr deiiklii, (1) bir toplumda meydana gelen evrimsel deiikliklerin, (2) insanlarn yaama eklindeki deiikliklerin ve (3) farkl kltrlerden toplumlar ve gruplar (rnein, ev sahipleri ve ziyaretiler) arasndaki temasn bir sonucu olarak meydana gelir. Tm kltrler, sosyal evre, kurumlar, teknolojiler, politikalar ve ideolojilerdeki deiimlere yant olarak deimektedir. Kltr deiiminin en nemli nedenlerinden biri toplumlar arasndaki sk temastr. Deerler, fikirler veya bilimsel gelimeler gibi kltrel unsurlar, gezginler, gmenler, i adamlar, misafir iiler, diplomatlar ve renciler tarafndan tm dnyaya yaylmaktadr. Kltr, film ve edebiyat tarafndan da tanr. Bu kltrel unsurlarn toplumlar arasnda yaylmas iki ynl bir sretir. Ziyaretiler fikirlerini ev sahibi lkeye getirir ve ev sahipleri de ziyaretilere onlarn deerlerini ve bak alarn gsterir. yeleri arasndaki kltrel temasn bir sonucu olarak, her iki kltr de (ev sahibi kltr ve ziyareti kltr) birbirini etkiler ve zengin toplum, sanayilememi ve gelimekte olan toplum zerinde daha fazla etkiye sahiptir. rnein, Batl sanayilemi uluslarn nc Dnya lkeleri zerinde nc Dnya lkelerinin gelimi Bat uluslar zerindeki etkisinden daha fazla etkisi vardr. Daha fazla gce sahip olanlar, daha az gce sahip olanlarn kltrn nemli lde etkiler. Turizm, farkl kltrlere sahip toplumlar arasndaki temas yoluyla meydana gelen deiiklikleri nemli lde etkiler. Birok alma, yerel halk ve turistler arasndaki etkileimin kltrel (ayrca sosyal, ekonomik ve politik) deer sistemlerinde nemli deiiklikler yarattn gstermektedir. Turizm kltrel dnm iin bir aratr. zellikle turizm, ev sahibi topluluklarn kltrlerinde geri dn olmayan deiiklikleri balatabilir (Robinson, 1998). Turistler, kltrel deiimlerin araclar olarak grlrler (Pearce, 1995). Kltrel yaylma, fikirler, tarzlar, yemekler, dinler, teknolojiler vb. baka bir. rnein kot pantolon, Nike ayakkablar veya Movado kol saatleri gibi yeni moda rnleri ve giyim tarzlar; Apple ipod veya Dell kiisel bilgisayarlar gibi teknoloji rnleri; pizza, spagetti veya sui gibi yiyecekler; demokrasi ya da insan haklar gibi idealler son birka ylda tm dnyada hzla yayld. Kltrel unsurlarn farkl kltrler arasnda yaylmasna kltrler aras yaylma denir ve genellikle gmenler ve turistler, diplomatlar, askerler, i adamlar, bilim adamlar, aktrler, kltrler aras evlilikler ve medya (mektuplar, kitaplar) gibi kltrler aras ziyaretiler araclyla gerekleir. hepsi kendi kltrlerini beraberlerinde tarlar. Kltr yaylmasnn etkisi, yerel kltrel zellikleri (kyafet, tarz, yemek) ve gelenekleri deitirmektir; yeni rnler, hizmetler ve iler yaratmak; inan ve fikirleri deitirmek ve yaam kalitesini ykseltmek. Turizmde, kltr yaylm, ya turistlerin ya da birbirlerinin kltrel elerini yayan ve benimseyen ev sahibi poplasyonlar ifade eder. Turizm yoluyla yaylan kltrel unsurlar gastronomi, giyim, dil, gelenekler, sanat ve mzik, el sanatlar, mimari, din ve bo zaman etkinlikleri olabilir. eitli teoriler, kltr yaylmasnn kkenlerini aklar. Gne merkezli yaylmaclk teorisine gre, tm kltrler bir kltrden kaynaklanr. Kltr emberleri yaylmacl (Kulturkreise) teorisi, kltrlerin az sayda kltrden kaynaklandn retir. Evrimsel yaylmaclk teorisi, toplumlarn ve kltrlerinin dier toplumlardan ve kltrlerinden etkilendiini ve tm insanlarn eit derecede yeni fikirler yaratabileceini ve yenilik yapabileceini varsayar. ncil'deki yaylmaclk teorisi, evrenin ve tm kltrlerin Adem ve Havva ile baladn savunur. Kltrel evrimsel yaylmaclk teorisi, belirli eler ilgili topluluklara yayldnda, yeni kltrel elerin birka farkl yerde ayn anda ve bamsz olarak ortaya ktn belirtir. rnein tanabilir bilgisayar ve cep telefonunun icad e zamanl olarak tm dnyaya yayld. Kltrel yaylma kavram genellikle kltrler arasndaki benzerlikleri aklamak iin kullanlsa da, kltrel yaylma olmasayd eitli kltrlerin geliemeyeceini ima ettii iin eletirilmitir. Ayrca difzyonun kantlanmas zordur; ancak arkeolojik izler gibi baz somut izler braktnda kantlanabilir. Ek olarak, kltrel yaylma teorileri, baz kltrel unsurlarn neden lkeler ve ktalar arasnda yaylmadn aklamakta yetersiz kalmaktadr. 4.10 KLTREL DN ALMA Kltrel dn alma, iki kltrn temasa gemesi ve birbirlerinin geleneklerini, greneklerini veya deerlerini dn almasyla gerekleir. Borlanma simetrik deildir; temasn doasna ve sresine, amacna, balamna, etkileimde bulunan bireylerin zelliklerine ve bireyler ile toplumlar arasndaki farkllklara baldr. Daha az varlkl ve etkili toplumlardan olanlar, daha zengin ve etkili toplumlardan olanlardan bor alrlar. rnein, gelimekte olan lkelerdeki ev sahiplerinin gelimi lkelerden gelen turistlerden bor alma olasl daha yksektir. Turizm geliimini destekleyen ev sahibi destinasyonlar, kendi kltrlerinin standartlarn takip etmek iin turistlerin kltrlerinden kltrel eler dn alrlar. Gelimekte olan lkelerdeki kltrel dn almann bir sonucu olarak, ev sahibi toplumlarn orijinal kltr zayflar (Bat tarz bir toplum gelitirirler) ve turist toplumlarnn kltr glenir. Kltrel dn almann etkileri olumlu ve olumsuz olabilir. Kltrel dn alma, dier kltrlerden renme unsurlarna, dier insanlar daha iyi anlamaya ve bir dereceye kadar insanlarn yaam kalplarn etkilemeye yol aabilir. Bazen her iki kltr de benzer hale gelir. Ev sahibi kltr teknolojik olarak geride kaldnda, kltrel dn alma onun kltrel zelliklerini (sanat, kltr vb.) canlandrabilir (Pearce, 1995). Bununla birlikte, kltrel dn alma ayn zamanda kltrel atmaya da yol aabilir: rnein, yerliler geleneksel kyafetlerini ehir turistlerinin ucuz taklitleriyle (tirtler ve kot pantolonlar) deitirebilirken, turistler kendilerini yerel kostmlerin pahal taklitleriyle ssleyebilirler (Gee, Makens ve Choy, 1997). 4.11 KLTREL SRME Kltrel srklenme, geici ve rastgele bir kltrel deiimi ifade eder. Kltrel srklenmeye iyi bir rnek, dildeki geici bir deiikliktir; zamanla telaffuz, kelime daarc, imla ve hatta gramer deiebilir. Bu deiimlerin bir ksm eitim ve teknolojideki deiimler sonucu ortaya ksa da ou farkl kltrlerin getirdii deiimlerden, zellikle toplumlar arasnda srekli bir etkileimden kaynaklanmaktadr. Turizmde bu deiiklikler turistler ve yerel halk arasndaki temasla salanr. Temaslar genellikle mevsimsel ve ksa olduundan, deiiklikler geici olabilir. Turistler ve ev sahipleri arasndaki geici temas, davranlarnda gzle grlr deiikliklere (fenotipik davran) neden olabilir. rnein, ev sahibi turistlere kar bir kulluk tavr gelitirebilir. Turistler ev sahibinin kltrn bo zaman amacyla ziyaret ettiinden ve ev sahipleri ite olduundan, her ikisi de farkl hedeflere ulamak iin abalar: turistler kiisel tatmin iin, ev sahipleri ise finansal kazanlar iin abalar. Bu genellikle birbirlerinden ve ana bilgisayar ortamndan yararlanmaya neden olur. Kltrel srklenme, ev sahiplerinin ve turistlerin davranlarnn turistin kald sre boyunca geici olarak deitiini varsayar. Turistler gittikten sonra ev sahipleri ve turistler orijinal deerlerine ve yaam tarzlarna dnebilirler. Ancak konak davranndaki deiiklikler kalc da olabilir. Bir destinasyona gelen ziyareti says arttka ve ev sahipleri ile misafirler arasndaki iletiim daha srekli hale geldike, ev sahiplerinin turistlerin ihtiyalarna daha kalc bir ekilde uyum salamas gerekebilir. Deerleri, normlar ve standartlar kalc olarak deitirilir ve bir nesilden dierine geer. Bunlar, konaknn genotipik davranndaki deiiklikleri yanstr. Ev sahibi kltr ile turist kltr arasndaki ztlk ne kadar byk olursa, deiimler o kadar nemli olur. gruplar (Redfield, Linton ve Herskovits, 1936). Kltrleme srecinde, her grubun veya bireyin kltrel eleri dei toku edilir. Bu alveriin bir sonucu olarak, gruplardan birinin veya her ikisinin orijinal kltrel kalplar deiebilir, ancak gruplar kltrel olarak farkl kalr (Kottak, 2007). Yeni bir ortama gelenler kendi kltrlerinden farkl bir kltrn davranlarn, tutumlarn ve deerlerini renirler (Lee, 1988). Kltrleme srecinde, hem fenotipik hem de genotipik davranlarda deiiklikler meydana gelir. Kltrleme sreci dengeli deildir. Kltrleme, daha gl bir kltr ile daha zayf bir kltr arasnda temas gerekletiinde gerekleir. Gelimi ve gelimekte olan dnya arasnda meydana gelme olasl daha yksektir. rnein, gl, gelimi lkelerden gelen turistler, daha fakir, gelimekte olan lkelerdeki yerel halk etkiler. Tarihsel olarak, kltrlemenin, yeni bir kltre gelen bireyin deerlerini ve normlarn rendii tek ynl bir sre olduuna inanlyordu. Kltrleme bir veya her iki grubu etkileyebilir. Ancak bir grubu dierinden daha fazla etkiler (Berry ve Sam, 1997). rnein, hem yeni gelen kltr hem de ev sahibi kltr deiime urasa da, ev sahibi kltrn yeni gelen kltr zerindeki etkisi, yeni gelen kltrn ev sahibi kltr zerindeki etkisine kyasla nispeten daha gldr (Kim, 1985). Yeni gelenlerin ev sahibi kltre, ev sahiplerinin yeni gelen kltre uyum salamasndan daha fazla uyum salamas gerekir (Ogden, Ogden ve Schau, 2004). Geleneksel olarak, kltrel olarak farkl bir evreye uyum salamak iin bireylerin kltrel zelliklerini kaybetmeleri ve dier kltrel gruplarn zelliklerini kazanmalar gerektiine inanlyordu. Gnmzde bireylerin dier kltrel gruplarn zelliklerini kazanrken kendi kken kltrlerini koruyabileceklerine inanlmaktadr (Berry, 2003). Bireyler, baarl bir ekilde uyum salamak iin baskn kltrle gerekli olan kltrel zelliklerin ve temasn miktarn kendileri belirler. Bu karar veremeyen bireyler sklkla stres yaarlar ve bu da ruh salnn bozulmasna neden olur (Berry, 2003; Burnham, Hough, Karno, Escobar ve Telles, 1987). Kltrleme hem bireysel hem de grup dzeylerinde gerekleir. Bireysel dzeyde, yeni gelenler yeni deerler renir ve yeni alglar, tutumlar ve kiilik gelitirirler (Berry, 1980). Grup dzeyinde kltrleme, sosyalleme, sosyal etkileim ve hareketlilik yoluyla gerekleir (Olmedo, 1979). Bireysel kltrlemeye transkltrasyon denir ve daha kk bir lekte gerekleir ve daha az grnr etkiye sahiptir. Daha ok, ailede emsal olmamas nedeniyle srecin ok zor olduu uzun sreli ziyaretiler ve birinci nesil gmenlerde grlr. Kltrleme derecesi, bireyin ilgi alanlarna ve motivasyonuna bal olarak deiir. Bireysel kltrlemeye bir rnek, yabanc bir lkede biraz zaman geirmi bir gezgin tarafndan blgesel kelimelerin renilmesidir. Grup kltrlemesi daha byk bir lekte gerekleir ve daha grnrdr. Grup kltrlemesi, yeni teknolojinin, modernlemenin ve ilerlemenin ak nedeniyle gerekleir. rnein, srekli temas nedeniyle kltrler yiyecek, yemek tarifi, mzik, giysi ve teknoloji alveriinde bulundular. Bununla birlikte, grup kltrlemesi, yerli halkn baskn kltrle tamamen asimile olmasna yol aarak, yerli kltr zerinde zararl bir etkiye sahip olabilir. rnein, Amerika Birleik Devletleri'ndeki birok Yerli Amerikal, Tayvanl yerliler ve Avustralyal yerliler, yerini baskn yeni kltr aldnda geleneksel kltrlerini neredeyse kaybetmilerdir. Kltrleme, bir kiinin yeni bir kltre ne lde uyum salad ve yeni bir kltrle temas sonucunda kendi davrann ne lde deitirdii ile llr. 1900'lerin banda Avrupal gmenlerin ou Amerikan kltrn baaryla zmsedi ve uyarlad. Ancak Amerika Birleik Devletleri'ne yeni gelen gmenler (rnein Hispanikler) tamamen asimile edilmek istemiyorlar. Birou kendi kltrel kimliklerini korumak istiyor. Kltrlemenin en nemli gstergelerinden biri, yeni gelenlerin (1) ev sahibi dile kar kendi ana dillerini konuma, (2) kendi kltrlerine kar yeni bir kltrn kltrel mirasnn, kimliinin ve sosyal davrannn farkna varma ve ( 3) Yeni bir kltre kltrel olarak baldrlar ve ayrmclk hissetmezler. Kltrlenme istee bal veya zorunlu olabilir. Bireyler gnll olarak yeni bir kltre geldiklerinde ve onun deerlerini ve inanlarn rendiklerinde kltrleme gnlldr. Bireyler siyasi veya ekonomik nedenlerle yeni bir kltre gelmeye zorlandklarnda kltrleme zorlanr. Gnll kltrleme daha hzl ve daha kolaydr nk bireyler ana dili renmeye, yeni bir kltrn tercihlerine ve yaam tarzna aina olmaya ve yeni bir kltrle balant kurmaya motive olurlar. Zorla kltrleme zordur ve daha uzun zaman alr. Kltrleme sreci genellikle kresel kltrlerin '' Macdonaldization '' olarak adlandrlr (Mason, 2003). Kreselleme, yeni teknolojilere eriim ve iletiimdeki gelimeler nedeniyle mteriler, bulunduklar yerden bamsz olarak, yeni rnler hakknda bilgi edinmekte ve dnya apnda ortak zevk ve tercihleri paylamaktadr. Sosyal davran, dil, giyim ve mutfak kalplarn taklit eden ve zmseyen homojenletirilmi rnler ve kresel standartlar tm dnyaya yaylmtr (Ritzer & Liska, 1997). rnlerin dnya genelindeki bu standardizasyonu, kltrel homojenlie ve turizm destinasyonlarnn standardizasyonuna yol aan kltrel izgileri bulanklatrmaktadr (Jafari, 1996). 4.13 KLTREL UYUM Kltrel uyum, baka bir kltrn elerinin uyarlanmas anlamna gelir. Ev sahiplerinin turistlerin ihtiyalarn karlamak iin turist kltrnn baz unsurlarn uyarlamas gerekir. Ev sahibi topluluklar genellikle proaktiftir ve klielere ramen farkl turist kategorilerine uyum salar (Sofield, 2000). Adaptasyon sreci, turistin ziyaret sresine, turistler ve ev sahibi arasndaki etkileimin sresine ve younluuna, kltrel balarnn gcne ve birbirlerinin etkilerine dayanma kapasitelerine baldr. Ev sahiplerinin turistlerin ihtiyalarna uyum salama sreci, genellikle yerel kltrn metalamasna ve ticarilemesine yol aar. Gelitirilen eitli uyum modelleri vardr. rnein, Doxey'e (1976) gre, yerleik nfus (ev sahipleri) turistlere kar davran ve tutumlarn zaman iinde deitirir. Turistler destinasyonu ilk kez ziyaret ettiklerinde, ev sahipleri onlar cokuyla karlar ve daha sonra, turist says ve etkileri (olumlu ve olumsuz) arttka, ev sahiplerinin tutumlar ilgisizlik ve rahatszlk aamalarndan geerek ziyaretilere kar saldrganlk dzeyine geer (Mason). , 2003). 4.14 KLTREL UYUM Kltrel uyum genellikle kltrel uyum olarak adlandrlr. Trivonovich, her ziyaretinin yeni ve farkl bir kltre alrken gemesi gerekebilecek drt farkl aama belirledi: (1) balay aamas, (2) dmanlk aamas, (3) entegrasyon/kabul aamas ve (4) ev aamas ( http ://www.cgu.edu/pages/945.asp ). Balay sahnesinde ziyaretiler, yeni olan her ey karsnda heyecanlanr ve bylenir. Mutlular, yeni bir hayata ve dier insanlara ilgi duyuyorlar ve memnun etmeye ve ibirlii yapmaya istekliler. Dmanlk aamasnda ziyaretiler endieli, yarglayc, korkak ve ou zaman depresif hale gelirler. Yeni yaam kurallar ve gelenekler onlar hsrana uratyor. Kk ve nemsiz eylere kolayca zlrler, uyuyamazlar ve yemek yiyemezler, ba ars, hazmszlk ve dier hastalklardan muzdariptirler. Yeni evreyi kendi rahatszlk ve mutsuzluklarndan sorumlu tutar ve reddederler. Ziyaretiler yeni ve yabanc olan her eye dman olurlar; motivasyonlarn kaybederler ve sklkla geri ekilirler. Entegrasyon aamasnda ziyaretiler yeni ortamda kendilerini rahat ve rahat hissetmeye balarlar. Glmsyorlar ve akalayorlar ve daha nce dmanla neden olan kk yanl anlamalarla ilgilenmiyorlar. Arkada edinirler ve yeni evre hakknda daha fazla bilgi aramaya balarlar. Ev aamasnda, ziyaretiler kendilerini evlerinde hissederler ve yeni kltrlerine yerel kltrleri gibi davranrlar. Yeni ortamn geleneklerine ve standartlarna baaryla uyum saladlar ve her iki kltrde de baarl bir ekilde yaayabiliyorlar ( http://www.cgu.edu/pages/945.asp ). Sharp (1992), (1) yeni bir destinasyonu ziyaret etme konusundaki ilk coku ve heyecan, (2) kltrel sorunlarn neden olduu zorluklar nedeniyle geri ekilme ve yalnzlk, (3) yeniden ortaya kma ve uyum salama gibi benzer uyum aamalarn tanmlamtr. 4) yeni bir kltre adapte olduktan sonra baar ve coku. Kltrel uyumu kolaylatrmak iin kullanlabilecek eitli teknikler vardr. Bunlar arasnda (1) alakgnll olmak ve yerel halkla tanmak ve konumak iin gerek bir istek duymak, (2) seyahat ederken farkl eyler beklemek, (3) ak fikirli olmak ve olaylar ciddiye almamak, (4) bakalarnn kendini zmesine izin vermemek yer alr. (5) Yaananlardan zevk almak ve lkesi iin iyi bir eli olmak, (6) Gidilecek yeni lkeyi renmek, (7) Bakalarn derdi olan insanlara gre yarglamamak, (8) Dinlemek ve gzlemlemek, (9) dier insanlarn farkl dnce kalplarna sahip olabileceini anlamak, (10) dier insanlara neyin saldrgan gelebileceinin farknda olmak ve (11) yeni deneyimler zerine dnmek ( http://www.cie.uci.edu/world/ ok.html ). 4.15 KLTR ASMLASYONU Kltrleme ve kltrel asimilasyon kavramlar arasnda baz belirsizlikler vardr. Bu nedenle her iki terim de sklkla birbirinin yerine kullanlmaktadr. Ancak bu iki kavram arasnda bir fark vardr. Kltrleme, yerel kltr terk etmeden dier kltrn baz unsurlar eklendiinde kltrel dn alma anlamna gelir (bireyler, orijinal kltrlerini korurken baka bir kltrel grubun zelliklerini kazanr ve orijinal kltrel kalplarda deiikliklere neden olur. Turistler ve ev sahipleri arasndaki temas geici olduunda, ev sahipleri Turistler ayrldktan sonra geleneksel deerlerine ve yaam tarzlarna geri dnerler. Temas ok ksa olursa, ev sahibi toplum kltrel srklenme yaayabilir. te yandan, bir kii yeni bir kltrn ana akm deerlerini tam olarak benimsediinde ve kendilerinden vazgetiinde asimilasyon gerekleir. onun kltrel miras (Berry, 1980; Padilla, 1980) Asimilasyon, bir dizi kltrel zelliin bir dieriyle yer deitirmesi ile ilgilidir. Bir kltrel grubun (tipik olarak gmenler) veya aznln yelerinin ok youn bir entegrasyon ve zmseme srecidir. Bu srete asimile olmaya alanlarn birok kltrel zellii kaybolabilmektedir. Kltrleme ve asimilasyon arasndaki ilikiler, bir kltrleme-asimilasyon srekliliinde sunulabilir. Srecin bir ucunda, bireyin kltrel mirasnn davranlarn gl bir ekilde etkiledii, kltrlenmemi u nokta vardr. Dier uta ise, bireyin ev sahibi kltre tamamen asimile olduu ve ev sahibi nfusun deer ve tutumlarna tam olarak uyum salad, kltrlenmi u nokta vardr (Hair & Anderson, 1972). Bu noktada, kltrleme yerine asimilasyon gerekleir (bkz. ekil 4.1). Kltrlemeye benzer ekilde, asimilasyon gnll olabilir (uzun sreli ziyaretiler ve gmenler sz konusu olduunda) veya bir birey veya grup zerinde zorlanabilir. Bireyler veya ulusal gruplar, siyasi veya ekonomik nedenlerle asimile olmaya zorlandklarnda buna iddetle kar koyabilirler. Bazen hkmetler, aznlk gruplarn baskn bir kltre asimile etmek iin ar bask uygular ve hatta g kullanr. Bu srete baz aznlk kltrleri yok edilebilir ve hatta fiziksel olarak tasfiye edilebilir nk genellikle siyasi gleri yoktur ve kendi kltrlerinin unsurlarn egemen kltre empoze edecek resmi bir konumda deildirler. Farkl bireyler farkl bir ekilde asimile olurlar. Bazlar hzl bir ekilde asimile olabilirken (rnein, gen ve motive), bazlar ise hi asimile edemez (rnein, yal). Misafir iiler, diplomatlar, askerler veya gmen ebeveynler gibi uzun sreli ziyaretilerin ev sahibi lkelerde doan ocuklar asimile olmakta zorluk ekmezler. Bu ocuklar ev sahibi kltrle dzenli olarak kolayca iliki kurar ve iine doduklar kltr kendi yerel kltrleri gibi grrler. Ancak, yeni uzun sreli ziyaretiler ve gmenler ve onlarn ocuklar, ev sahibi toplumlara asimile olmadan nce uyum salamaldr; ev sahibi kltrn ihtiyalarn nasl karladna bal olarak kendi yerel kltrlerinin unsurlarn korurlar veya deitirirler. Bireyler, ev sahibi lkenin dilini renerek, yeni arkadalar edinerek, i bularak veya okula giderek yeni evreye uyum salamaya alrlar. Ev sahibi toplumlar ayrca yeni gelenleri kendilerininmi gibi kabul ederek, onlara dil snflar salayarak, okul ve i bulmalarna yardm ederek ve kendilerine tercihli muamele ederek onlara uyum salamaya alrlar. Asimilasyonun etkileri olumlu ve olumsuz olabilir. Asimilasyon, yeni bir kltr ve insanlarn renmeye, anlamaya ve kabul etmeye yol aabilir. Ancak yerli kltrlerin ayrt edici zelliklerinin en aza indirgenmesine ve hatta tamamen yok olmasna da yol aabilmektedir. 4.16 KLTRLENDRME Kltrlenme, kltrn ierdii eylerin renilmesi anlamna gelir. Bireyin iinde yaad kltr veya toplumun kabul grm norm ve deerlerini, o toplum erevesinde neyin caiz olup neyin yasak olduunu ve bireyin toplum iindeki roln renme srecidir. Kltrlenme ayrca dier insanlarn ve lkelerinin dilini ve yaam biimlerini renmeyi de ierir. Kltrlenme, dier insanlardan nasl davranlacan renmekle ilgilidir. Bylece kltrlenme, toplumlar arasnda davransal benzerlikler ve farkllklar ile sonulanr. renmenin ou, iletiim (konuma, kelimeler ve jestler), bakalarn gzlemleme ve davranlarn taklit etme (rn. kltr). Bu nedenle, kltrlenme ayn zamanda sosyallemeye de atfta bulunur (Segall, Dasen, Berry ve Poortinga, 1990). Bir ocuun bir kltr renmesinde anne-babann rol ok nemlidir. Kltrlenme yaam boyu devam eden bir sretir. Bilinli veya bilinsiz olabilir. Bireyler genellikle ne kadar rendiklerinin farknda deildirler. Tamamen kltrlenmi insanlar, kltrlerinin kendilerini etkilemedeki rolnn en az farknda olanlardr (Segall, Dasen, Berry ve Poortinga, 1990). Kltrleme bazen, balangta yalnzca kltrel zelliklerin yabanc kltrlerle dei tokuuna atfta bulunan bir kelime olan kltrleme olarak anlr. 4.17 GSTER ETKS Gsteri etkisi, bakalarnn eylemlerinin ve bunlarn sonularnn gzlemlenmesinin bireylerin davranlar zerindeki etkisidir ( http://en.wikipedia.org/wiki/Demonstration_effect ). Gsteri etkisi rnei, kltrel eleri ve bunlar uyarlamada baarl olanlar tarafndan kullanlan politikalar benimseyen bireyleri veya lkeleri ierir. Gsteri etkisinin amac, bakalarnn baarsn taklit etmektir. Turizmde demonstrasyon etkisi, yerel halkn ziyarete gelen turistlerin tarz ve davranlarn benimsemesidir. Yerel halk, ziyaretilerin stn maddi varlklarn fark eder ve aynsna sahip olmak ister. Gsteri etkisinin olumlu etkilerinden biri, sakinleri daha iyi almaya ve retkenlie tevik etmesidir. zellikle gelimekte olan lkelerde ev sahipleri, turistlerde takip etmek istedikleri yaam standardn grebildikleri iin daha iyi performans gstermeye motive edilebilirler. Ancak turistlerin yanlarnda tad pahal kameralar ve saatler, sadece hayranlk ve daha ok alma motivasyonu deil, ayn zamanda bir fke ve hatta tehdit kayna olabiliyor. Gsteri etkisi ykc olabilir; yerel halk, sergiledii mallar ve yaam tarzn elde edemedikleri iin ziyaretilere kzabilir. Ev sahibi toplumun turistlerin mallarna veya yaam biimlerine maruz kalmas, ev sahiplerinin daha nce kabul edilebilir olarak grdkleri eylerle ilgili mutsuzluk yaratabilir. Gsteri etkisi, zellikle yerel halk turistler kadar zengin olamayacaklarn ve ayn yaam standardna sahip olamayacaklarn grdklerinde, gelimekte olan ev sahibi lkelerde turistlere kar genellikle kskanlk, kzgnlk ve hatta nefret yaratabilir. Batl yaam biimini seyahat ve turizm ya da medya araclyla ayn gelimilik ve refah dzeyine ulamam lkelere ev sahiplii yapmak iin gstermek, turistler adna bir bencillik iareti olabilir. Bununla birlikte, gelimi lkelerden gelen uluslararas gezginler, seyahat ettikleri ev sahibi lkelerin sosyo-ekonomik durumunun her zaman farknda deildir ve bu nedenle davranlarnn yerel nfus zerindeki etkilerini her zaman anlamazlar. Sonu olarak, turistler davranlarndan dolay her zaman sulanmamaldr. Gsteri etkisi ounlukla sulanacak ticari ve medya faaliyetleri tarafndan salanr. Genler zellikle gsteri etkisine kar hassastr. Gsteri etkisi, genleri ailelerini ve anavatanlarn, zellikle krsal alanlar terk etmeye ve daha iyi "gsterilmi" yaam tarz arayyla kentsel alanlara ve hatta denizar lkelere tanmaya tevik eder. Gsteri etkisi, bir toplumun gen ve yal yeleri arasndaki sosyal blnmelerden, renme ve ibirliinden ziyade atmalardan sorumlu olabilir (Mason, 2003). 4.18 KLTREL ATIMA Kltrel atmalar, kltrel temaslardan kaynaklanr. Temas halindeki kiiler (bireyler veya gruplar) farkl kltrlerden olduu iin atmalar ortaya kar. Kltr, kltr atmasnda nemli bir faktrdr. zellikle yanl anlalmalara ve deer atmalarna neden olan kltrel farkllklar, kltr atmalarna neden olmaktadr. nsanlar kltrel varlklardr ve kltr, onlarn kimliinin, dnyay alglama ve hareket etme biimlerinin ve etkileim biimlerinin bir parasdr. Kltr, ilikilerini, anlamlar nasl gelitirdiklerini, kimlikleri nasl oluturduklarn, rollerini ve sorumluluklarn nasl anladklarn ve tartp mzakere ettiklerini etkiler. Kltr, insan atmalarnda nemli bir bileendir. nsan atmalar kltrel atmalardr. Tm insan atmalarnda, kltr farkllklarndan kaynaklanan yanl iletiim veya stresli ilikiler nedeniyle gerilimler geliir. atma zmleri bile kltrden etkilenir. rnein, Kosova atmas veya srail-Filistin veya Hindistan-Pakistan atmalar toprak ve egemenlik meseleleriyle ilgili deildir; ayn zamanda farkl anlamlar oluturmak, dnyay alglamak, kendi kltrel kimliklerini ve yaam biimlerini kabul etmek ve merulatrmakla ilgilidir. Kltrel benzerlikleri paylaan toplumlar ve bireyler birbirlerini anlar, karlkl ilikiler gelitirir ve deerleri etrafnda gruplarlar. Kltrel deer ve tercihleri paylamayanlar, birbirlerini anlamakta glk ekerler ve iliki gelitirmede baarl olamazlar; bu nedenle birbirleriyle giderek daha fazla atrlar. Soru, kresel turizmin artan kltrel anlayla m yoksa atmalarla m karakterize edileceidir? nsanlar arasnda kltrel anlay ve atma olasl nedir? Uluslararas seyahat trafiinin insan temas ve ilikileri zerindeki etkisini artrp artrmad genellikle tartmaldr. Genel olarak uluslararas turizmin kltrel atma olasln azaltt ve kltrel anlaya ve bara yol at varsaylmaktadr. Ancak, bu varsaym dorulayacak ok fazla kant yoktur. Aslnda, aksine, farkl kltrlerden insanlar arasndaki artan temasn uluslararas turizm iin olduka blc bir g olabileceine dair pek ok kant vardr (bkz. Blm 8). Hatta farkl kltrlerden insanlar arasndaki temasn artmasnn uluslararas gerilimleri hafifletmesinin veya lkeler arasnda daha iyi uluslararas anlay ve iyi ilikileri gelitirmesinin pek olas olmad bile sylenebilir. Turizmin getirdii ekonomik faydalar bile uluslar arasnda anlay ve bar salayamaz. Artan iletiim, ticaret ve seyahat, kltrler arasndaki etkileimi artrr ve insanlar kltrel benzersizliklerine ve kimliklerine dikkat etmeye giderek daha fazla tevik eder. rnein, biri Alman dieri Fransz olan iki Avrupal, birbirleriyle etkileim halinde birbirlerini Alman ve Fransz olarak tanmlarlar. Ancak biri Suudi, dieri Msrl iki Arap ile etkileime girdiklerinde kendilerini Avrupal ve Arap olarak tanmlyorlar. Sonu olarak, giderek kreselleen bir dnyada kltrel, etnik ve hatta uygarlk kimliine ok gl bir odaklanma olacaktr. nsanlar, gelecekteki kltrel atmalar retmek iin belirleyici bir g olabilecek kimliklerini giderek daha fazla vurgulamak isteyeceklerdir. Kltrel atmalar, sosyal veya ekonomik snflar arasndaki atmalardan daha tehlikelidir. ek Cumhuriyeti'nin eski cumhurbakan Vaclav Havel, kltrel atmalarn arttn ve bugn tarihin herhangi bir dneminden daha tehlikeli olduunu belirtmitir (Havel, 1994). Benzer kltr, deerleri, sosyal ilikileri, gelenekleri ve felsefi varsaymlar paylaan ve benzer hayata bak asna sahip olan milletler, genellikle farkl kltrlerden gruplar arasndaki etnik atmalar, kabile savalarn ve iddeti destekler. Bu nedenle, uluslar ve bireyler arasndaki gelecekteki atmalarn ekonomi veya ideolojiden ziyade kltrel faktrler tarafndan retilmesi beklenmektedir (Delors, 1993). Gnmzn giderek ok kltrl hale gelen dnyasnda, kresel turizm artan kltrel atmalarla karakterize edilecektir (Huntington, 1996). Kltrel farkllklar dnyay mahvedecek. Dnya ne kadar kreselleirse, toplumlar ve bireyler zerinde kltrel olarak benzersiz ve farkl hale gelmeleri iin o kadar fazla bask olacaktr. Kltrel atmalarn varl ve doas, byk lde kltrel farkllklar eksiklikler olarak deil, farkllklar olarak anlamaya ve kabul etmeye bal olacaktr. Sonu olarak, atmalardan kanmak ve yeni bir kresel dnyada daha etkin bir ekilde ilev grmek isteyenler kltrel yeterlilie ihtiya duyacaktr (bkz. Geleneksel kltrler metalatrlyor ve yerel halkn haklarn kaybettii ticariletiriliyor. Metalatrma, yerel kltrn zgnln yok etse de, korunmasna ve korunmasna da yardmc olur. Kltr deiiklii, kltrel olarak farkl gruplar arasndaki temas nedeniyle kltrdeki deiiklikleri ifade eder. Kltrel yaylma, kltrel unsurlarn bir kltrden dierine yaylmasn tanmlar. eitli teoriler, baz kltrel unsurlarn neden yaylmadn aklayamad. Kltrel dn alma, iki kltrn birbirinin geleneklerini, greneklerini veya deerlerini dn almasyla gerekleir. Kltrel dn alma dier kltrleri renmeye yol asa da kltrel atmaya da yol aabilir. Kltrel srklenme, geici ve rastgele bir kltrel deiimi ifade eder. Turist-ev sahibi temas, davranta geici ve grnr (fenotipik) veya kalc (genotipik) deiikliklerle sonulanabilir. Kltrleme, kiinin kendi kltrne dier kltrn baz unsurlarn eklemesi ve kiinin orijinal kltrel kalplarnda deiikliklere neden olmas anlamna gelir. Kltrleme, bir kiinin yeni bir kltre ne lde uyum salad ile llr. Kltrel adaptasyon, baka bir kltrn unsurlarnn adaptasyonunu ifade eder. Ev sahiplerinin, turistlerin ihtiyalarn karlamak iin turist kltrnn baz unsurlarn uyarlamas gerekir. Kltrel adaptasyonun veya uyumun eitli aamalar ve kltrel uyumu kolaylatrmak iin teknikler vardr. Kltr asimilasyonu, bir kii yeni bir kltrn ana akm deerlerini tamamen benimsediinde ve kltrel mirasndan vazgetiinde gerekleir. Kltrleme ve asimilasyon arasndaki farklar, bir kltrleme-asimilasyon srekliliinde sunulabilir. Kltrleme ve asimilasyon gnll veya zorunlu olabilir. Asimilasyon yeni bir kltrn renilmesine yol asa da yerli kltrlerin tamamen yok olmasna da yol aabilir. Kltrleme, kltrde neyin ierildiinin renilmesi anlamna gelir; genellikle toplumlar arasnda davransal benzerlikler ve farkllklar ile sonulanr. Gsteri etkisi, yerel sakinlerin ziyaret eden turistlerin stil ve davranlarn uyarlamasn ifade eder. Gsteri etkisi, gelimekte olan ev sahibi lkede sklkla turistlerde kskanlk ve nefret yaratr. Kltr atmalar, yanl anlama ve deer atmalarndan kaynaklanr ve atmalardan daha tehlikelidir.